کرایوپدیمنت‌ها و کرایوپلانیشن‌ها میراث برجای‌مانده از شرایط جنب‌یخچالی (مطالعۀ موردی: بخشی از دامنه‌های شرقی شیرکوه)

کرایوپدیمنت و کرایوپلانیشن دو لندفرم مرتبط با قلمروهای مورفوژنتیک جنب‏یخچالی‏اند که تحت تأثیر فرایندهای یخبندان و ذوب یخ به‏وجود می‏آیند. در این پژوهش به نحوة شکل‏گیری و توسعة این عوارض در حوضة آبریز تنگ‏چنار (جنوب شهر مهریز) در ایران مرکزی پرداخته‏ شده است. کرایوپلانیشن‏ها به شکل تراس‏های پلکانی بر روی برخی دامنه‏های منطقة مورد‏ مطالعه با عرض 5 تا 100 متر و در ارتفاع بالای 2000 متر با شیب کمتر از 5 درجه قابل مشاهده‏اند. کرایوپدیمنت، از نظر مورفولوژی، نوعی پدیمنت اما با ژنتیک متفاوت و غیر جریانی است که بر اثر تخریب فیزیکی سنگ‏های دانه‏ای، گرانیت، و کنگلومرای حاشیة درّه و توسعة جانبی درّه ایجاد شده است. نتایج نشان می‏دهد که عوامل فرسایشی جنب‏یخچالی مانند تخریب سنگ‏ها به شکل فیزیکی و انتقال آن‏ها به شکل خزش یخی، پف‏کردگی سطح زمین بر اثر یخ، حرکات توده‏ای قشر سطحی ذوب‏شده، فرسایش ریلی، ایجاد و توسعة آبراهه‏های کوچک ناشی از ذوب یخ، و در نهایت فراسایی دامنه‏ها در به‏‏وجودآوردن این عارضه‏ها نقش داشته‏اند. بر مبنای نقشة هم‏دمای گذشته، این لندفرم‏ها در دورة پلیستوسن تحت قلمرو جنب‏یخچالی ایجاد شده‏اند و بر اساس نقشة هم‏دمای حداقل دورة سرد سال در حال حاضر این عارضه‏ها هنوز در حال توسعه‏اند.